Begoñako Santutegia. Artea eta fedea.
Bisitari maitea, ongi etorri Bilbora eta Begoñako Andre Mariaren Santutegira, Bilbo eta Bizkaiko zaindaria. Herri noble honetako jendeak bere Amatxurenganako zuen fede eta debozio sakonari esker eraiki zen tenplu hau.
Mendeetan zehar, Bizkaiko jendeak eta bidaiari eta erromes ugarik bisitatu izan dute, bake, biltze eta otoitz uneak bilatzeko.
Elizara eskuineko atetik sartu. Barrualdean, aurreko eraikinen hondarren gainean eraikitako tenplua ikus dezakezu. Egungo egitura gotiko estilokoa da, eta sei ataletan banatutako hiru habearte ditu. Arkitektura-sendotasun handiko eraikina denez, eta leihateak txikiak direnez, argi naturala ez da nahikoa. Hala ere, beirate interesgarri eta koloretsuak daude, non, besteak beste, lau ebanjelariak bereizten diren, San Domingo de Guzman eta San Petri eta San Paulo, burualde banatan. Tenpluan zehar egiten duzun ibilbidean, beirateak kontrako aldetik ikustea gomendatzen dizugu.
Begoñako Santutegia Basilika txikiaren kategoriara igo zen 1908an eta, horrela, San Joan Letranekoari atxiki zitzaion, Erroman kokatutako lau Basilika handietako bat. Horregatik, basilika katoliko guztietan bezala, erabateko bihozberatasuna lor daiteke.
Tenplura sartzean, agian ate nagusiaren gaineko plaka oroigarriari erreparatu diozu. Itxuraz eusten ari zaion zuhurtziaren irudi alegorikoaren gainean dago. Alboetan, San Petri eta San Pauloren aurpegiak dituzten bi medailoi ikus ditzakezu. Goialdean, Jainko-Aitaren irudiaren azpian, Mariaren Koroatzearen erliebe bat bereizten da Zeru eta Lurreko Erregina gisa. Ezkerrean, Fedearen eta Karitatearen irudi alegorikoak ikusiko ditugu, eta, eskuinean, gehiago hondatu dira denboraren joanaren ondorioz, Justiziak eta Gotorlekuak. Oraindik ikusi ez baduzu, behatu xehetasun bitxi hauek tenplutik irtetean.
Bisita eskuineko nabetik edo Epistolaren nabetik hasiko dugu. 1855ean herria suntsitu zuen kolera morbo izurritea zela eta, Amatxuk Bilbora egindako prozesioa gogorarazten duen “Prozesio jaitsiera” ikus dezakezu alboko horman. Antzina-antzinatik, Begoñako Ama Birjina Bilboko eguneroko bizitzan egon da, seme-alabak zaintzen eta babesten.
Koadro honen azpian Kristo Gurutziltzatua dago, debozio handikoa eliztarren artean. Mundu katoliko osoan ohikoa da “Kristo Gurutziltzatua” gurtzea. Herri leialak beti jakin izan du kristau berri ona gurutze batean ainguratuta dagoela. Bertan Jesusek berrerosi egin gintuen, bekatutik eta heriotzatik libratu gintuen bere bizitza gugatik emanez. Gurutzea ez da porrot gisa ulertzen, Berpizkundearekin iritsiko den heriotzaren gaineko behin betiko garaipenaren atarikotzat baizik.
“Izan ere, Jainkoak hain maite izan zuen mundua, non bere Seme bakarra eman baitzion, harengan sinesten duenik inor gal ez dadin, baizik betiko bizia izan dezan”
San Joan 3, 16
Bisitarekin jarraituz, San Joseren eta Familia Santuaren pintura-serieari dagozkion tamaina handiko lehen lau mihiseak ezagutuko ditugu. Murilloren eskolakoak dira, eta XVII. mendeko lehen urteetan iritsi ziren Bizkaira, Sevillatik. Ikus ditzakegu “San Joseren heriotza”, “Predikazioa Tenpluan” edo “Jesus doktoreen artean”. Tartean, Bizkaiko zaindarien tailuak ikusten ditugu: San Balendin Berriotxoa, 1861ean Vietnamen martirizatu zuten Elorrioko domingotarra, eta San Ignazio Loiolakoa, Jesusen Konpainiaren sortzailea. Hurrengo koadroan, “Familia Santua eta San Joan haurra” eszena bitxia ikusten dugu. Habearte honen burualdean, “Egiptora ihes egitea” eta San Joan Bataiatzailearen tailua daude, Kristoren aitzindaria eta Ebanjelioko pertsonaia liluragarrienetako bat. Bere azpian, XVIII. mende amaierako bataiarri handi bat dago, Ereñoko marmol jaspeztatuz egina. Bataioa kristau bizitzaren oinarria da. Izpirituko bizitzaren ataria eta beste sakramentuetarako sarbidea irekitzen duen atea da. Bataioaren bidez, bekatutik askatuak eta Jainkoaren Seme-alabak bezala birsortuak gara, Kristoren kide izateko Elizari erantsiak.
“Ezin izango da inor Jainkoaren erreinuan sartu, uretik eta Espiritutik jaiotzen ez bada”
San Joan 3, 5
Tenpluko absideraino jarraituko dugu. Aldare nagusira igotzen diren eskaileren aurrean santutegiko patroien hilobi zahar eta sinplea dago.
Erretaula nagusia lasai ikusteko, aurreko bankuetan esertzera gonbidatzen zaitugu. Han zaudela, Carrarako marmolezko pieza bakar batean egindako aldareari erreparatu ahal diozu. Erdi polikromatuta dago eta Ama Birjinaren anagrama koroatuta du. Erretaula estilo isabeldarreko lan neoklasikoa da, 1869an egindako urre koloreko polikromiarekin. Lau zutabe ikaragarriz banatuta dauden hiru kalez osatuta dago, eta banku altuan, gorputzean eta errematean egituratuta dago. Erretaularen buruan Begoñako Andra Mariaren tailu gotikoa ikus dezakegu. XIV. mende hasierako tailu ederra da, zur polikromatuz egina. Jainkoaren Amaren alboetan, bere senarraren, San Jose haurrarekin, eta Jesusen Bihotz Sakratuaren (biak XIX. mendekoak) tailuak daude. Atikoan, usoaren irudiak, Espiritu Santuaren sinboloak, multzoa koroatzen du, eta bitartean, bi aingeru itzelek zaintzen dutela dirudi.
Elezaharrak dioenez, Ama Birjinaren irudia Artagan muinoko arte batean agertu zen, santutegia dagoen lekuan. Harrezkero, ezin konta ahala fededunek bisitatzen dute santutegia; bereziki, abuztuaren 15ean, Mariaren Jasokundearen egunean, eta urriaren 11n, Begoñako Andre Mariaren jaian, “Amatxuren egunean”. Bi egun horietan debozioz beteriko erromesaldi jendetsuak egiten dira Bizkaiko txoko guztietatik. Garai honetan, Ama Birjinaren irudiak mantu zuri eder bat janzten du. Sortzez Garbiaren jaian zeruko mantu urdina janzten du, ez hain ohikoa; eta Mendekoste egunean, granatea. Bisita jai horietan egiten ez baduzu, argazki honetan mantuak ikus ditzakezu.
“Hona hemen Jaunaren mirabea. Gerta bekit zuk esan bezala”
San Lukas 1, 38
Zure bisitarekin jarraitu aurretik, tenpluaren atzeko aldeko korura begiratu. 1884tik santutegiko bizitza lagundu duen organo arranditsuaz ohar zaitezke. Estilo erromantikokoa da, eta Parisen egin zuen Cavaillé-Collek, historiako organogile ospetsuenetako batek.
Atsedenaldi ondoren, Ebanjelioaren nabera joango gara. Burualdean Sagrario ikus dezakezu, XVI. mende hasierako estilo hispano-flamenkoko lan gotiko berantiarra. Nabarnizko parrokiatik dator, harriz egina dago eta forjazko erdi-puntuko ate txikia du. Espazio honetan, Jaunaren Presentzia Eukaristikoa Sagrarioan, tenpluko altxorrik handiena oharkabean joaten da. Kristo biziak salbatu eta berrerosi egin gaitu, dohain oparitu digu betiko bizitza, eta beti dago gure ondoan.
“Gure salbazioa da Jesu Kristoren odolaren opari. Dena da Jainkoaren eta gurekiko duen maitasunaren doako dohaina”
Nabearen burualdean, “Mariaren jaiotza”, eta alboko horman, berriz, “Joseren ametsa -Mariaren kontzepzioa-”, “Artzainen adorazioa”, “Gure Jaunaren Epifania” eta “Joseren ametsa -Inozenteen hilketa-” aurkitzen ditugu. Lan hauek bederatzi margolan bikainen serie piktorikoa osatzen dute. Azken zatian, Begoñako Andre Mariaren Koroatze Kanonikoari dagokion mihise handia ikusiko dugu. Ekitaldi hori 1900eko irailaren 8an izan zen, eta ospakizun garrantzitsu horretarako erabilitako liturgia-jantziak bereiz daitezke bertan.
Azkenik, santutegira artea eta fedea batzen dituen bisita egin ondoren, eta tenplua utzi baino lehen, Begoñako Amatxuren presentzia abegitsuaren aurrean otoitz egitera eta isilik esertzera gonbidatzen zaitugu, haren omenez eraikitako tenplu, eta haren entrega-bizitza eta esker ona hausnartzera, edo Jaunari gorazarre egitera Sagrarioko presentzia errealean.
“Jesus bizirik dago gure artean. Atzo, gaur eta beti bera da”
Biltzeko une honetan lagungarri izango zaizkizun zenbait otoitz jartzen ditugu zure esku. Era berean, horma-irudietan dauden Santuen bizitzan sakondu dezakezu testuaren esteketan klikatuz.
LAGUNDU!
“Hiru gauza ditugu oraindanik, iraunkor direnak: sinesmena, itxaropena eta maitasuna; baina hiruretan handiena MAITASUNA da.”
1 Kor. 13, 13
Asko ahal baduzu, asko. Gutxi ahal baduzu, gutxi. Ezin baduzu ezer, ezer ez.
TENPLUTIK IRTETEAN, EGIZU ZURE DOHAINA. JAINKOAK BEDEINKA ZAITZALA.
+ Jesu Kristoren Ebanjelioa San Lukasen liburutik (Lk. 1, 26-38)
Handik sei hilabetera, Jainkoak Gabriel aingerua bidali zuen Nazaret zeritzan Galileako herri batera, birjina batengana; birjinak Maria zuen izena, eta Jose zeritzan Daviden jatorriko gizon batekin ezkontzeko hitzemana zegoen.
Aingeruak, Mariarenean sarturik, esan zion: – «Agur, Jainkoaren gogoko hori! Jauna zurekin».
Hitz hauek entzutean, ikaratu egin zen Maria eta agur horrek zer esan nahi ote zuen galdetzen zion bere buruari.
Aingeruak esan zion: – «Ez beldurtu, Maria! Jainkoak gogoko zaitu. Hara, haurdun gertatuko zara, semea izango duzu eta Jesus ipiniko diozu izena. Handia izango da, Goi-goikoaren Seme deituko diote, eta bere aita Daviden tronua emango dio Jainko Jaunak. Israel herriko errege izango da betiko, eta beraren erregetzak ez du azkenik izango».
Mariak esan zion aingeruari: – «Baina nola gerta daiteke hori, ez bainaiz gizon batekin bizi?»
Aingeruak erantzun zion: – «Espiritu Santua etorriko da zuregana eta Goi-goikoaren indarrak hodeiak bezala estaliko zaitu; horregatik, zuregandik jaioko dena santua izango da eta Jainkoaren Seme deituko diote. Begira, Elisabet zure lehengusina ere haurdun gertatu da bere zaharrean eta sei hilabeteko dago agorra omen zena; Jainkoarentzat ez baita ezer ezinezkorik».
Orduan, esan zuen Mariak: – «Hona hemen Jaunaren mirabea. Gerta bekit zuk esan bezala».
Eta aingeruak utzi egin zuen.
Jaunak esana.
Begoñako Andra Mariari Sagarapena
¡O Begoñako Andra Maria, Andere eta Ama Gurea!
Ni Zuri erabat lotu zait;
eta seme-alaben maitasunaren froga bezala, egun honetan ematen dizkizut
nire begiak, nire belarriak, nire mihia, nire bihotza,
hitz batean, neure izate guztia.
Zurea naizelako, o Ontasun Ama!
Gorde eta defenda zakizkit zure gauza eta jabetza bezala.
AMÉN
